બિરસા મુંડા, જેમણે હિંમતની શાહીથી બહાદુરીનો શબ્દભંડોળ બનાવ્યો
બિરસા મુંડાની ગણતરી મહાન દેશભક્તોમાં થાય છે. બિરસા મુંડા ભારતીય ઈતિહાસમાં એવા હીરો હતા જેમણે ભારતના ઝારખંડમાં પોતાની ક્રાંતિકારી વિચારસરણીથી ઓગણીસમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં આદિવાસી સમાજની સ્થિતિ અને દિશા બદલી નાખી અને એક નવા સામાજિક અને રાજકીય યુગની શરૂઆત કરી. કાળા કાયદાઓને પડકારીને, અસંસ્કારી બ્રિટિશ સામ્રાજ્યને મોતને ઘાટ ઉતારી દેવામાં આવ્યું.
.jpeg)
15 નવેમ્બર, 1875ના રોજ ઝારખંડમાં સુગના અને કર્મી નામના આદિવાસી દંપતીમાં જન્મેલા બિરસા મુંડાએ હિંમતની શાહી વડે પુરૂષાર્થના પાના પર બહાદુરીના શબ્દો અંકિત કર્યા હતા. તેમણે હિંદુ ધર્મ અને ખ્રિસ્તી ધર્મનો નજીકથી અભ્યાસ કર્યો અને આ નિષ્કર્ષ પર આવ્યા કે આદિવાસી સમાજ મિશનરીઓથી ભેળસેળમાં છે અને હિંદુ ધર્મને યોગ્ય રીતે સમજી શકતો નથી કે સ્વીકારતો નથી.
બિરસા મુંડાને સમજાયું કે આચરણની જમીન પર આદિવાસી સમાજ અંધશ્રદ્ધાના પવનમાં પાંદડાની જેમ ઉડી રહ્યો છે અને શ્રદ્ધાની બાબતમાં ખોવાઈ ગયો છે. તેમને એ પણ સમજાયું કે સામાજિક દુષણોના ધુમ્મસે આદિવાસી સમાજને જ્ઞાનના પ્રકાશથી વંચિત રાખ્યો છે. ધર્મના મુદ્દે, આદિવાસીઓ ક્યારેક મિશનરીઓની લાલચમાં આવે છે, તો ક્યારેક તેઓ છેતરપિંડી કરનારાઓને ભગવાન માને છે.
આદિવાસી સમાજ ભારતીય જમીનદારો અને જાગીરદારો અને અંગ્રેજ શાસકોના શોષણની ભઠ્ઠીમાં સળગી રહ્યો હતો. બિરસા મુંડાએ આદિવાસીઓને શોષણના નાટકીય ત્રાસમાંથી મુક્ત કરવા ત્રણ સ્તરે સંગઠિત કરવાનું જરૂરી માન્યું. સૌપ્રથમ, સામાજિક સ્તરે, જેથી આદિવાસી સમાજ અંધશ્રદ્ધા અને પાખંડમાંથી મુક્ત થઈને દંભના પિંજરામાંથી બહાર આવી શકે. આ માટે તેમણે આદિવાસીઓને સ્વચ્છતાના સંસ્કાર શીખવ્યા. શિક્ષણનું મહત્વ સમજાવ્યું. સહકાર અને સરકારનો માર્ગ બતાવ્યો.
સામાજિક સ્તરે, આદિવાસીઓની આ જાગૃતિએ માત્ર જમીનદાર-જાગીરદાર અને તત્કાલીન અંગ્રેજ શાસનને સ્તબ્ધ કરી નાખ્યું એટલું જ નહીં, ઢોંગી ભોળિયાઓની દુકાનદારો પણ સ્તબ્ધ થઈ ગયા. આ બધું બિરસા મુંડાની વિરુદ્ધ થઈ ગયું. તેઓએ કાવતરું કરીને બિરસાને ફસાવી દેવાના કાળા કાર્યો શરૂ કર્યા. સામાજિક સ્તર પર બિરસાની આ અસર હતી.
બીજું આર્થિક સુધારા હતા જેથી આદિવાસી સમાજને જમીનદારો અને જાગીરદારોના આર્થિક શોષણમાંથી મુક્ત કરી શકાય. જ્યારે બિરસા મુંડાએ આદિવાસી સમાજમાં સામાજિક સ્તરે ચેતના પેદા કરી, ત્યારે આર્થિક સ્તરે તમામ આદિવાસીઓએ શોષણ સામે સંગઠિત થવાનું શરૂ કર્યું.
બિરસા મુંડાએ તેમના નેતૃત્વનો હવાલો સંભાળ્યો. આદિવાસીઓએ 'બેગારી પ્રથા' વિરુદ્ધ જબરદસ્ત આંદોલન કર્યું. પરિણામે, જમીનદાર અને જાગીરદારના ઘરો અને ખેતરો અને જંગલની જમીનો પર કામ અટકી ગયું.
ત્રીજું આદિવાસીઓને રાજકીય સ્તરે સંગઠિત કરવાનું હતું. તેમણે સામાજિક અને આર્થિક સ્તરે આદિવાસીઓમાં ચેતનાની ચિનગારી પ્રજ્વલિત કરી હોવાથી તેને રાજકીય સ્તરે અગ્નિ પ્રજ્વલિત થતાં વાર ન લાગી. આદિવાસીઓ તેમના રાજકીય અધિકારો પ્રત્યે જાગૃત બન્યા.
બિરસા મુંડા સાચા અર્થમાં તે સમયના એકલવ્ય અને સ્વામી વિવેકાનંદ હતા જે સામર્થ્ય અને સામાજિક જાગૃતિના ભૂમિ પર હતા. આને ખતરાની નિશાની માનીને બ્રિટિશ સરકારે બિરસા મુંડાની ધરપકડ કરી અને તેમને જેલમાં ધકેલી દીધા. ત્યાં અંગ્રેજોએ તેને સ્લો પોઈઝન આપ્યું. જેના કારણે તેઓ 9 જૂન 1900ના રોજ શહીદ થયા હતા.
0 Comments